In een recent opinieartikel schetsten Wim van der Torre en Rudolf Hogendoorn van Vitadent dat de mondzorg voor kwetsbare ouderen in de periode voordat zij naar het verpleeghuis gaan, tekortschiet. Kwetsbare ouderen die niet meer makkelijk naar de mondzorgpraktijk kunnen komen laten mondzorg snel varen en andersom vinden mondzorgprofessionals het lastig om zorg aan huis te bieden. Heel herkenbaar, stelt Visser. “Dat is precies waarom we de klinische praktijkrichtlijn Mondzorg voor aan huis gebonden kwetsbare ouderen hebben geschreven”, zegt ze. “Mondzorgprofessionals zien vaak veel beren op de weg om mensen aan huis de nodige tandheelkundige zorg te bieden en met die richtlijn proberen we handvatten te geven om die stap naar zorg aan huis waar nodig toch te zetten.”

Praktische problemen

Die beren op de weg zal iedere tandarts herkennen. Werken in de eigen praktijk geeft comfort en stabiliteit. De tandarts beschikt er over alle faciliteiten om het werk naar behoren te kunnen uitvoeren. De apparatuur is er, de verlichting en afzuiging zijn goed, er kunnen röntgenfoto’s worden gemaakt en er is veelal een team dat ondersteuning biedt.

“Tandartsen moeten voor hun werkuitoefening aan heel veel eisen voldoen die door de overheid zijn gesteld ”, zegt Visser, “de wet- en regelgeving waaraan zij gehouden zijn is steeds strenger geworden. Begrijpelijk dus dat veel tandartsen bang zijn om daar niet meer aan te kunnen voldoen als ze de patiënt niet in de praktijk maar aan huis behandelen. Daarnaast zijn er ook veel praktische bezwaren voor het geven van mondzorg aan huis zoals het moeten reizen, de beschikking moeten hebben over mobiele apparatuur en de ongunstige werkhouding waarin veelal gewerkt moet worden. Patiënten die niet meer naar de praktijk kunnen komen zijn vaak bedlegerig of zitten in een rolstoel, wat een enorme beperking in het behandelen geeft ten opzichte van de vertrouwde verstelbare tandartsstoel in de eigen praktijk. Ook kun je aan huis niet zomaar röntgenfoto’s maken en is steriel werken een echte uitdaging.”

Handvatten

Mondzorg aan huis leveren neemt aan belang toe nu steeds meer ouderen tot op hoge leeftijd hun eigen dentitie behouden en/of implantaten hebben waar tot aan de dood voor gezorgd moet worden. Visser: “Bij het ouder worden is het steeds lastiger om goed voor de mond te zorgen omdat door ziekte en afnemende fysieke kracht en cognitie de gang naar de tandarts en het verzorgen van het gebit niet meer vanzelfsprekend is. We zien nu steeds nadrukkelijker dat bij ouderen hierdoor problemen in de mond ontstaan. Dit heeft tot gevolg dat er een steeds groter vraag komt naar mondzorg aan huis. Behalve de praktische bezwaren hierbij is er ook nog eens een groot tekort aan tandartsen. Er zijn maar weinig tandartsen die zich echt in deze specifieke zorg hebben gespecialiseerd. Slechts 25 tandartsen hebben de titel tandarts geriatrie en daarnaast zijn er nog zo’n twee- tot driehonderd die cursussen hebben gevolgd voor mondzorg aan kwetsbare ouderen. Dat is echt te weinig.”

Daarom is meer onderwijs op dit vlak nodig, concludeert Visser, maar tandartsen moeten ook handvatten hebben om zorg aan kwetsbare ouderen thuis veilig en verantwoord te kunnen bieden. “Vandaar dus onze richtlijn”, zegt ze, “waarin we overzicht geven hoe ze dit kunnen organiseren. Een richtlijn overigens die niet alleen voor tandartsen relevant is, maar ook voor huisartsen, medisch specialisten op gebied van ouderengeneeskunde en verpleegkundigen in de thuiszorg. Het is belangrijk dat zij weten welke mogelijkheden bestaan voor mondzorg aan huis, zodat ook zij hierop hun zorg kunnen afstemmen.”

Beperkingen

De richtlijn schetst niet alleen de mogelijkheden van tandheelkundige hulp thuis, maar ook de beperkingen ervan. “Het is een oplossing die specifiek bedoeld is voor die situaties waarin bezoek van de patiënt aan de tandartspraktijk niet meer mogelijk is, maar tandheelkundige zorg wel nodig”, zegt ze. “De zorg die dan kan worden geboden, is natuurlijk beperkter dan het brede scala aan behandelmogelijkheden in een goed geoutilleerde praktijk. Maar complexere behandelingen als het vervaardigen van kronen en bruggen zijn ook niet wat deze kwetsbare ouderen doorgaans nodig hebben. Het gaat erom dat ze een pijnvrij, gezond en functioneel gebit hebben. De zorgvraag van deze specifieke patiëntencategorie is dus anders.”

Een extra omstandigheid om hierbij rekening mee te houden, is beginnende dementie. “Als hier sprake van is, blijven mensen steeds vaker nog geruime tijd thuis wonen”, zegt Visser. “We stimuleren deze mensen om naar de praktijk te blijven komen zo lang dat nog gaat, maar als dit niet meer het geval is blijft tandheelkundige zorg toch nog wel nodig. Dan is het wel belangrijk voor de tandarts om zich te realiseren dat dan zorg aan huis nodig is maar ook dat veel ouderen met dementie zich niet meer zo makkelijk laten behandelen. Een dementerende patiënt kan bijvoorbeeld niet begrijpen wat er gebeurt en dan snel boos of agressief worden. Bovendien hebben deze mensen een verlaagde draagkracht. Wanneer een dementerende patiënt niet meer wil of kan meewerken aan tandheelkundige zorg, dan krijgt de tandarts te maken met de Wet Zorg en Dwang. Daarvan moeten tandartsen goed op de hoogte zijn als ze deze patiënten gaan behandelen. Daarom besteden we ook aan dit onderwerp aandacht in de richtlijn.”

Ga voor meer informatie en het downloaden van de richtlijn naar Mondzorg voor aan huis gebonden kwetsbare ouderen

Auteur: Frank van Wijck, journalist
Beeld: © bojan fatur / Getty Images / iStock

Lees ook

Geriatrische mondzorg heeft een Hugo Borst nodig

Nieuwe richtlijn ‘Mondzorg voor Jeugdigen preventie en behandeling van cariës’