Het oog wordt meteen getrokken door de wolkachtige radiopake structuren ter hoogte van de corticalis mandibulae. Er zijn geen klinische bijzonderheden bij de patiënt en de patiënt ervaart ook geen klachten in deze regio. Medisch zijn er geen bijzonderheden in de anamnese.
Afbeelding 1 Solo 46 1 jaar na endodontische behandeling (foto genomen in juni 2019).
Afbeelding 2 Solo van dezelfde regio, maar dan een jaar eerder (foto genomen juni 2018).
Afbeelding 3. Solo 46 47 uit 2014 bij de endostart van de 46.
Onze bevindingen | Wat is er aan de hand en wat is er nodig aan aanvullende actie?
Alle radiopake pathologie die zich in de onderkaak en in omliggende weefsel kan manifesteren vallen eigenlijk af vanwege de afwezigheid van klinische symptomen of kenmerken, de atypische radiologische kenmerken en de locatie van de radiopaciteit. Deze is niet zeer radiopaak, wolkachtig en ligt op, voor of achter de corticalis mandibulae. Uiteraard pakken we direct de patiëntenkaart erbij en inspecteren alle andere eerder gemaakte röntgenfoto’s uit die regio. Uit afbeelding 2 en 3 blijkt dat dit nooit eerder aanwezig is geweest. Is het nog nodig om aanvullend onderzoek te doen? Waar hebben we dan mee te maken? Kan het een artefact zijn?
Bij inspectie van het fosforplaatje waarmee de solo is gemaakt wordt het direct duidelijk: het gaat hier om beschadiging van het fosforplaatje waardoor er op de solo grote artefacten zijn ontstaan.
U ziet op afbeelding 4 een voorbeeld van dit soort beschadiging. Het is raadzaam om dan ter controle met hetzelfde plaatje een solo te maken van een los object, zoals afbeelding 5. Als dit niet voldoende informatie geeft en er is nog gerede twijfel omtrent het beeld bij de patiënt, is het gerechtvaardigd om met een ander fosforplaatje de solo bij de patiënt over te maken.
Afbeelding 4. Beschadigd fosforplaatje.
Afbeelding 5. Solo van een los object ter controle.
Dit soort beschadigingen worden veroorzaakt door het gebruik van agressieve desinfectans op de zeer gevoelige fosforplaatjes. De actieve kant is lichtblauw en deze is zeer gevoelig voor buigen, vouwen, druk, krassen, vuil en desinfectiemiddelen. Deze kant van het fosforplaatje wordt beschermd door een speciale coating. Deze coating en het fosforplaatje zelf worden beschadigd door de frequent gebruikte ethanol (met chloorhexidine en glycerol). Aangeraden wordt om voor desinfectie van het fosforplaatje een mildere variant te gebruiken, te weten 2-propanol of ‘phosphor plate cleaner’. Uit een onderzoek van Wenzel et al. blijkt echter dat dit niet 100% effectief is ten aanzien van de meest in de mond voorkomende bacteriën en schimmels. Dit onderzoek wees voorts uit dat ethanol schade bracht aan fosforplaatjes van zowel Vista als Digora. 2-propanol had op plaatjes van Vista een gering effect en op die van Digora geen enkel schadeveroorzakend effect. Het meest effectief en minst schadelijk is een röntgenscanner die het fosforplaatje aan het einde van de scantijd reinigt door het 4 minuten lang bloot te stellen aan UV-licht.
Het is echter aan te raden om de fosforplaatjes zo min mogelijk te desinfecteren; wat wil zeggen dat we contaminatie zoveel mogelijk moeten voorkomen. De fosforplaatjes moeten verpakt zijn in een disposable lichtbeschermingshoesje. Dit beschermt de actieve zijde tegen omgevingslicht en beschadiging, en voorkomt contaminatie. Niet veel mensen weten dat het fosforplaatje voor de patiënt toxisch is en dat dit plaatje dus altijd beschermd moet zijn met een disposable lichtbeschermingshoesje. Meerdere fabrikanten melden dat de mond uitgebreid gespoeld moet worden als het fosforplaatje in de mond beschadigd is. Dit kan zich voordoen bijvoorbeeld door het opengaan van het hoesje door scherpe instelapparatuur of door bijten door de patiënt op het plaatje.
Veel fabrikanten leveren tegenwoordig ook kartonnen beschermhoesjes mee om beschadiging te voorkomen en contaminatie tegen te gaan (afbeelding 6). Op deze wijze kunt u na het maken van de röntgenfoto het hoesje met reinigingsalcohol afnemen, openscheuren en het fosforplaatje met de kartonnen filmhouder zonder het fosforplaatje aan te raken laten vallen op een zachte ondergrond of in de scanner laten ‘vallen’. Op deze wijze kunt u het fosforplaatje niet contamineren en voorkomt u veelvuldig reinigen met desinfectans.
Afbeelding 6. Lichtbeschermingshoes, beschermkarton en fosforplaatje. Daarnaast de correcte manier van verpakken.
Andere bevindingen
Allereerst is er sprake van een naar mesiaal geanguleerde 48. Op basis van deze solo (waarbij sprake is van overlapping) is het moeilijk te zeggen of er schade is aan de 47 distaal. In element 47 is sprake van een matige kanaalvulling en een forse periapicale radiolucentie, die groter is geworden in vergelijking met het jaar daarvoor (afbeelding 2 en 3). Dit wijst op een persisterende parodontitis apicalis. Element 46 heeft ietwat te kort gevulde mesiale kanalen en in het distale deel van de vulling is een luchtbel te zien. De parodontaalspleet van de mesiale radix lijkt verbreed. Bij de distale radix is de lamina dura mogelijk onderbroken. Er lijkt zich ook een apicale zwarting af te tekenen, die op een persisterende parodontitis apicalis wijst. Dit moet echter door middel van klinische testen verder onderzocht worden. Ook zien we een klassiek voorbeeld van halsschaduw bij de 46 mesiaal.
Verder zijn er geen bijzonderheden zichtbaar.
Door Frédérique San Giorgi en Reinier Hoogeveen, sectie Orale Radiologie ACTA Amsterdam
Literatuur
Koenig, Lisa J, et al. Diagnostic Imaging: Oral and Maxillofacial E-Book. Elsevier Health Sciences, 2017.
Wenzel, Ann, et al. Antimicrobial efficiency of ethanol and 2-propanol alcohols used on contaminated storage phosphor plates and impact on durability of the plate. Dentomaxillofac Radiol, 2013, 42.6: 20120353.
