Speelt microlekkage eigenlijk een rol in het ontstaan van secundaire cariës en hoe groot of klein moet de randspleet tussen een restauratie zijn om het ontstaan van secundaire cariës mogelijk te maken? Onderzoek heeft aangetoond dat een randspleet een risicofactor kan zijn, maar dat het niet een opzichzelfstaande factor is die secundaire cariës veroorzaakt. Andere factoren die een rol zouden kunnen spelen zijn de patiëntfactor (cariësrisico), het restauratiemateriaal en de belasting van een restauratie.

Belasting van restauraties

Klinisch wordt vaak snelle cariësontwikkeling gezien, zodra een brug op een van de pijlers loskomt. Aangezien ook vaak secundaire cariës wordt geobserveerd in elementen met gefractureerde knobbels en losgekomen restauraties, wordt gedacht dat belasting een rol speelt in het secundaire cariësproces. In fig. 1 wordt dit geïllustreerd.

Toen de getoonde amalgaamrestauratie (met een goede randaansluiting) werd verwijderd in verband met de diagnose ‘cracked tooth syndrome’, werd een wandlaesie waargenomen in de wand van de knobbel. Aangezien de amalgaamrestauratie oorspronkelijk was geplaatst wegens primaire cariës in het approximale vlak, is het niet logisch dat het hier achtergebleven carieus weefsel betreft. Als cariës was achtergelaten toen de amalgaamrestauratie gelegd werd, zou dat in de axiale wand zijn, om de pulpa te sparen, en niet in de knobbelwand. Deze cariës in de knobbelwand is waarschijnlijk veroorzaakt door een interactie van microlekkage en belasting van de restauratie.

Verondersteld werd dat de aanwezigheid van een incomplete fractuur een verhoogde mobiliteit van de knobbel veroorzaakt, wat leidt tot een vloeistofstroom in (bij opening van de randspleet) en uit (bij sluiting) de randspleet. Wat is de relatie tussen deze vloeistofstroom en secundaire cariës? Demineralisatie van tandweefsel wordt geassocieerd met diverse reacties en diffusie. De snelheidbeperkende factor van demineralisatie in een klein gebied (zoals in de randspleet van een losgekomen restauratie) is de diffusie van oplossingsproducten weg van het demineraliserende oppervlak (Bollet-Quivogne et al. 2005; Ruben et al. 1999).

Het duurt even voordat zuren in de randspleet penetreren en demineralisatie veroorzaken. Diffusie speelt een minder belangrijke rol in demineralisatie als er een vloeistofstroom is die de oplossingsproducten meevoert. De hypothese was dat die vloeistofstroom de oplossingsproducten sneller uit de randspleet voert en daardoor het secundaire cariësproces versnelt.

Figuur 1a Klinisch voorbeeld van een amalgaamrestauratie met een goede randaansluiting. b Bij verwijdering van de restauratie is een wandlaesie te zien in de buccale knobbel. c Na cariësexcavatie is een fractuurlijn te zien op de bodem van de buccale knobbel.

Deze hypothese werd in vitro getest in het onderzoek van Kuper en anderen ( 2013) en bevestigd. Proefstukjes glazuur-dentine werden gerestaureerd met composiet op een polystyreen balkje. Sommige proefstukjes werden wel gebond en andere niet. Vervolgens werden de proefstukjes zwaar (350 gram), licht (200 gram) of niet belast. De resultaten lieten zien dat de proefstukjes die niet adhesief met weefsel waren verbonden en zwaar belast werden meer en grotere wandlaesies vertoonden.

Conclusie

Randspleten en andere marginale defecten zijn een door tandartsen veelgebruikt criterium om restauraties te vervangen. Dit werd gerechtvaardigd door het te baseren op de theorie dat wandlaesies kunnen ontstaan door microlekkage. Cariës is echter een ziekte die wordt bepaald door een dynamische balans tussen pathologische factoren die leiden tot demineralisatie en beschermende factoren die leiden tot remineralisatie. Dus een randspleet kan een risicofactor zijn voor plaquestagnatie, maar het is niet een opzichzelfstaande factor die secundaire cariës veroorzaakt. Andere factoren die een rol zouden kunnen spelen in het secundaire cariësproces zijn de patiëntfactor, het restauratiemateriaal en de belasting van een restauratie. Klinisch betekent wanneer tandartsen overwegen een restauratie wegens marginale defecten te vervangen, de hiervoor beschreven risicofactoren zorgvuldig afgewogen moeten worden om onnodig vervangen van restauraties te voorkomen.

Lees ook Secundaire cariës versus primaire cariës en Randspleten >>

Bron en beeld: Het tandheelkundig jaar 2017