We rusten onze praktijk dan ook voor extracties uit met allerlei instrumentaria, zoals extractietangen die zowel verschillende bekken als ergonomisch gevormde handvatten hebben en met de meest uiteenlopende vormen hevels en luxatoren, van eenvoudige tot aan zeer geavanceerde.
Allemaal handig, maar laten we eens teruggaan naar de basis: wat doen we eigenlijk bij een extractie? Simpel gezegd willen we door voorzichtig kracht op een element uit te oefenen de verbinding van de wortel met het wortelcement, waaraan het parodontaal ligament hangt, verbreken, zodat we element en wortel eruit kunnen plukken. De krachten die we uitoefenen op een gebitselement dat aan weerszijden een aansluitend element heeft, kunnen enkel in bucco- of vesti- bulair-orale richting zijn. Zoals de meeste tandartsen ervaren hebben, is het makkelijker om beweging te krijgen in een gebitselement met een hevel of een luxator, dan met een extractietang. Dit doen we gewoonlijk als aan één zijde een aansluitend buurelement ontbreekt of als een gefractureerde kroon of wortel de klinische situatie is. Door de hevel tussen het wél aanwezige buurelement en het te verwijderen element te plaatsen kunnen we een roterende in plaats van een horizontale kracht uitoefenen (hefboomwerking), waardoor een element losraakt van de alveole. In alle gevallen, zowel met de tang als met de hevel, is het nodig de juiste balans van krachten te vinden, zodat de wortel loskomt zonder dat de kroon eerder van de wortel fractureert.
De afgelopen maanden mocht ik een instrument testen dat een combinatie is van beide, namelijk een tang die als hevel fungeert. De physics forceps, een instrument dat al sinds tien jaar op de markt is, wordt opnieuw onder de aandacht gebracht door een innovatief, jong bedrijf: Straight Dental. Kortgezegd zijn dit geen extractietangen maar hevels die het element naar buccaal bewegen door een bumper op de buccale gingiva/omslagplooi en de bek aan de orale zijde te- gen de cervicale rand van het element te plaatsen. Hierdoor ontstaat dezelfde roterende kracht als bij hevelen, maar nu in buccopalatale richting, waardoor het element losschiet. Het idee klinkt aantrekkelijk, maar als implantoloog die vaak direct na extractie implanteert waardoor atraumatisch extraheren, waarbij alles intact blijft een must is, was ik uiteraard sceptisch. Ik was met name angstig dat de bumper de buccale botlamel zou beschadigen.
De forceps worden geleverd in een standaardset (afbeelding 1) met 4 tangen, waarvan 3 voor de bovenkaak en 1 voor de onderkaak, die een 90-gradenhoek hebben met het handvat. Er is daarnaast nog een tweede (molaar)set (afbeelding 2) verkrijgbaar met een hoek naar de zijkant voor 2e en 3e molaren van boven- en onderkaak. Bijkomend voordeel van deze tangen is dat de bumper ook aan de orale zijde geplaatst kan worden, waardoor eveneens naar oraal geheveld kan worden. De bumpers worden los in de verpakking bijgeleverd, en kunnen na gebruik net als de tangen los gesteriliseerd worden.
Ik start met een 11 die atraumatisch geëxtraheerd moet worden omdat ik direct na extractie een implantaat wil plaatsen. Ik gebruik de universal anterior (UA)-forceps en plaats de bumper op de vestibulaire wand en de bek cervicopalataal (afbeelding 3). Nadat ik de forceps goed op zijn plek heb, mag ik niet meer knijpen en be- weeg ik het instrument met lichte spierinspanning als hefboom naar vestibulair en ik wacht. Na een seconde of 10 plopt de radix door de werking van het vrijkomende hylauronzuur los (afbeelding 4–5).
De forceps is echter geen tang in de oude betekenis van het woord, dus nadat het element los is, kan ik met een normale extractietang de radix uit de alveole plukken (afbeelding 6). Ik inspecteer vervolgens grondig de alveole en de vestibulaire botlamel en concludeer dat alles inderdaad mooi intact is gebleven voor implantaatchirurgie (afbeelding 7).
De extractie van een enkelwortelig element verloopt dus heel goed, maar hoe zit het met een meerwortelig element? Ik besluit de molaarforceps te testen op een 26, nadat kroon en opbouw waren afgebroken. Vanwege de kroonpreparatie (én cariës mesiaal) is het zeer lastig om met een extractietang grip te krijgen, en door de meervlaksrestauratie in de 25 wil ik liever geen hevel gebruiken, vanwege de kans op fractuur. Ik gebruik de molaarforceps, waarbij ik de bek palataal plaats en buccaal de bumper, en geef voorzichtig lichte kracht zonder te knijpen. Nadat ik dit driemaal tien seconden heb herhaald, komt het element omhoog in de alveole (afbeelding 8–9). Als ik vervolgens het element met de extractietang daaruit wil plukken, lukt dit niet omdat de radices te divergent zijn. Ik moet daarom eerst de palatale zijde splitsen om de radices te verwijderen (afbeelding 10). Desondanks is de alveole volledig intact gebleven en kan ik ook hier direct na extractie implanteren (afbeelding 11).
Na het testen moet ik concluderen dat dit een zeer vernuftig systeem is en heel eenvoudig in gebruik – zeker in vergelijking met de meer ingewikkelde (en duurdere!) systemen voor atraumatische extractie. De sleutel tot het succes van deze forceps is: géén kracht zetten en vooral geduld hebben tot het element omhoogkomt.
