Handschoenen zijn natuurlijk niet weg te denken uit de praktijk. We kunnen ons allemaal niet meer voorstellen zonder handschoenen in de mond te werken. De WIP-richtlijn beschrijft met betrekking tot het persoonlijke beschermingsmiddel, de handschoenen, de volgende overwegingen: het gebruik van handschoenen voorkomt niet alleen besmetting van de handen van medewerkers, maar ook dat micro-organismen van de handen van de behandelaar worden overgedragen naar de patiënt. En voorkomt daarmee dus ook kruisbesmetting tussen patiënten.

De richtlijn gaat uitgebreid in op de verschillende typen handschoenen en het gebruik ervan. Allereerst worden drie verschillende typen onderkend:

1 Medische onderzoekshandschoenen. Deze moeten logischerwijs goedgekeurd zijn en de handschoenen moeten voldoen aan een vastgestelde normering. In Nederland is de norm voor medische handschoenen voor eenmalig gebruik de NEN-EN 455-1/2/3. In de verschillende delen van de norm worden verschillende eigenschappen van de handschoenen beproefd. In categorie 1 wordt gekeken naar de afwezigheid van gaten, in categorie 2 naar de fysische eigenschappen en in categorie 3 worden de handschoen biologisch geëvalueerd.

2 Steriele handschoenen. Bij CH-1 chirurgische ingrepen (waarbij het operatiegebied voor zover mogelijk steriel is) moeten steriele handschoenen worden gedragen.

3 Stevige disposable handschoenen. Deze moeten in de mondzorgpraktijk voldoen aan de norm NEN-EN374-categorie c.q. klasse 2. Deze norm is bedoeld voor handschoenen die beschermen tegen chemicaliën en micro-organismen. Waarbij klasse 2 zich specifiek toelegt op de bepaling van de weerstand tegen indringen.

De verschillende normeringen waaraan handschoenen voldoen zijn terug te vinden op de verpakking (afbeelding 2).

In de richtlijn wordt gesteld dat handschoenen steeds eenmalig en slechts bij één patiënt mogen worden gebruikt. Verder wordt gesteld dat het uittrekken van handschoenen kans geeft op beschadigen van het materiaal, waardoor de handschoenen hun beschermende functie verliezen. Bovendien komen de handen tijdens het uittrekken van de handschoenen in contact met patiëntmateriaal dat op de handschoenen is gekomen. Dit zou moeten resulteren in het volgende gebruik:

Overige aanbevelingen vanuit de richtlijn met betrekking tot het handschoengebruik zijn terug te vinden in bijgaande kadertekst.

Naast de stelling dat gebruik moet worden gemaakt van poedervrije handschoenen, wordt geadviseerd hypo-allergene handschoenen te gebruiken. Latex handschoenen kunnen stoffen bevatten die bij mensen die daar gevoelig voor zijn, sterke allergische reacties veroorzaken. In dat geval moeten latexvrije handschoenen worden gebruikt. Dit geldt dan voor alle medewerkers van de betreffende behandelkamer. Tegenwoordig zijn er goede alternatieven voor latexhandschoenen en lijkt de keuze voor latexvrije handschoenen in de gehele praktijk voor de hand te liggen.

In de oude WIP-richtlijn werd nog gesproken over ‘stevige huishoudhandschoenen’. In de huidige WIP-richtlijn wordt dit type handschoen echter niet meer genoemd. Dit is overigens enigszins verwarrend, omdat deze aanpassing niet door de werkgroep is opgenomen in de tabel ‘Aanpassingen ten opzichte van de richtlijn 2007’ (zie de tabel in paragraaf 1.5 van de richtlijn).

Afb. 4 Autoclaveerbare stevige handschoenen. Deze voldoen dus niet aan de richtlijn, omdat ze niet disposable zijn.

De oude WIP-richtlijn stelde voor de huishoudhandschoenen het volgende: ‘Bij het reinigen van instrumentarium worden stevige handschoenen gedragen.’ De huidige WIP-richtlijn beveelt het gebruik van stevige disposable handschoenen aan die voldoen aan de norm NEN-EN374-categorie c.q. klasse 2. Hieruit kunnen we al opmaken dat:

1. Er mag niet meer gewerkt worden met de huishandschoenen die permanent in de sterilisatieruimte liggen of hangen, omdat deze niet disposable worden gebruikt.

2. De handschoenen moeten voldoen aan de gestelde norm NEN-EN374-categorie c.q. klasse

Het blijft helaas onduidelijk wat precies bedoeld wordt met ‘stevige’ disposable handschoenen. Is het voldoen aan de NEN norm ‘stevig’ genoeg? Of gaat het om stevige handschoen die onder andere voldoen aan de NEN-EN374 norm?

In ieder geval zijn enkele medische onderzoekshandschoenen in het afgelopen periode naast de NEN-EN455-normering ook voorzien van de NEN-EN374-normering. Deze handschoenen lijken niet veel steviger dan de ‘gewone’ medische handschoenen. Waarbij ze dan ook niet meteen bescherming lijken te bieden tegen prikaccidenten waarvoor de huishoudhandschoenen onder andere bedoeld waren.

Bij het doorspitten van de nieuwe WIP komen we de stevige disposable handschoenen nog meerdere keren tegen. Zo worden ze verder aanbevolen:

In de hierboven beschreven handelingen lijkt het vooral te gaan om de huid te beschermen tegen de schadelijke invloeden van chemische desinfectiemiddelen tijdens het desinfecteren en schoonmaken.

In deze situaties lijkt er niet meteen een groot gevaar op prikaccident en lijkt de handschoen vooral te moeten beschermen tegen de chemische inwerking van desinfectie- en schoonmaakmiddelen en andere chemicaliën. Daarvoor lijkt extra stevigheid niet noodzakelijk en lijken onderzoekshandschoenen met beide normeringen afdoende. Eventuele prikaccidenten kunnen vooral voorkomen bij handmatige reiniging. Echter, in principe vindt de reiniging en desinfectie plaats in de thermodesinfector. Ook bij het inruimen van de thermodesinfector is de kans op een accident vergroot. Een mogelijkheid om deze kans te verkleinen is door gebruik te maken van instrumentencassettes. Per kamer en per behandeltray kan gewerkt worden met cassettes. Na de behandeling worden de instrumenten al op de kamer in de daarvoor bestemde cassettes geplaatst die afgesloten naar de sterilisatieruimte worden getransporteerd. De kans op prikaccidenten, maar ook de inruimtijd van de thermodesinfector, wordt hiermee behoorlijk verlaagd (afbeelding 3a–b).

Om grote verspilling van handschoenen te voorkomen worden handschoenen soms op inventieve wijze hergebruikt. Bijvoorbeeld door een gebruikte handschoen tijdelijk binnenstebuiten om de andere hand aan te doen of soms zelfs door de handschoenen weer even op te blazen. Het lijkt ons logisch, ook zonder toepassing van de richtlijn, dat dit niet is toegestaan.

Ook het gebruik van stevige handschoenen die wel voldoen van de gestelde norm, maar periodiek (bijvoorbeeld aan het eind van de dag) worden geautoclaveerd (afbeelding 4), lijkt niet te voldoen omdat het autoclaveren van handschoenen niet voldoet aan de eis van het disposable gebruik.

Al met al blijken de aanbevelingen vanuit de WIP-richtlijn niet altijd even duidelijk te zijn. Vooral de stevigheid van de stevige disposable handschoenen blijft een punt van discussie. Volgens de nieuwe WIP vraagt het behandelen van patiënten om het dragen van handschoenen die voldoen aan de NEN-EN455, terwijl het desinfecteren van de unit en de kamer direct na de behandeling vraagt om het dragen van de stevige disposable handschoenen (NEN-EN374). Daarom lijkt de meest voor de hand liggende oplossing om op een praktische manier aan de richtlijn te voldoen: gebruik handschoenen die aan beide normen voldoen. Op die manier lijkt het niet nodig om verschillende typen handschoenen naast elkaar te gebruiken.

Gelukkig zijn deze handschoenen tegenwoordig verkrijgbaar en lijkt de industrie er ook bij gebaat dat hun handschoenen aan beide voorwaarden voldoen. Dus lijkt het vooral verstandig dat u zelf checkt of uw handschoenen hieraan voldoen. Dat checken kan u nog doen verbazen, zoals blijkt uit afbeelding 5: van één soort handschoen blijkt deze per kleur aan andere normen te voldoen. Verder moeten de handschoenen poedervrij zijn en geldt wat ons betreft ook het advies latexvrije handschoenen te gebruiken. Het lijkt er nu dan op dat we echt afscheid kunnen nemen van de gele krengen en dat we gaan ervaren dat de ‘stevige’ disposable handschoenen toch zo slecht nog niet zijn. Tsja, wat is stevig? …